زشت و زیبای اخذ عوارض از بازی خارجی برای کمک به بازی ایرانی/ جای خالی جسارت تجربه رجیستری در صنعت بازی

 موضوع اخذ عوارض از بازی‌های رایانه‌ای خارجی به عنوان مهم‌ترین خبرهای این روزهای صنعت بازی خبرساز و چالش برانگیز شده است. فارس تلاش کرده با برگزاری میزگردی ابعاد مختلف این تصمیم را برای نخستین بار از نگاه تمامی ذینفعان یعنی کاربر،‌ بازی ساز، مارکت و حاکمیت بررسی ترسیم کند. در این میزگرد آقایان حسن کریمی قدوسی رییس بنیاد ملی بازی های رایانه‌ای، حاجی هاشمی کارشناس صاحب نظر در صنعت بازی، امیر سپاهی مدیر حقوقی مارکت ایرانی کافه بازار و امیرحسین فصیحی و بابک کرباسی فعالان بازی ساز حضور یافتند. موضوع اخذ عوارض از مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباره سیاست‌های حاکم بر برنامه ملی بازی‌های رایانه‌ای نشات می گیرد و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای به عنوان حاکمیت پیگیر اجرای این مصوبه است؛ این مقررات جدید با انتقاد مارکت‌های رسمی داخلی روبه رو است که نگران افزایش قیمت بازی و تمایل بازی کننده‌های به سمت مارکت‌های بی مجوز خارجی هستند، بزرگترین مارکت اپلیکیشن ایرانی منتقد جدی این طرح است؛ همچنین از آنجا که عواید حاصل از این عوارض قرار است به بازی‌سازهای ایرانی کمک کند برخی بازی‌سازهای ایرانی موافق این تصمیم به نفع صنعت داخل هستند.کرباسی فعال تولید بازی موافق جدی این طرح است که معتقد است عوارض بسیار بیشتر از 10 درصد باید باشد و شامل همه بازی های خارجی شود؛ در مقابل برخی بازی‌سازها در مخالفت با این تصمیم معتقدند مضررات این کمک دولتی از محاسن آن بیشتر خواهد بود؛ چنانکه فصیحی مخالف طرح است و معتقد است اگر از راه خلافی قرار است کمک شود راضی به دریافت کمک نیستند. حاجی هاشمی به عنوان کارشناس صاحب نظر در صنعت بازی نیز بر محاسن اخذ عوارض تاکید دارد اما اجرای برخی اقدامات و به ویژه مقابله همه جانبه با قاچاق را همزمان با اخذ عوارض ضروری می داند. وی تجربه همکاری در تدوین سیاست‌های برنامه ملی بازی را هم در کارنامه دارد. در این میزگرد تلاش شد به مهم‌ترین ابعاد این وضع این قانون جدید از جمله تاثیر شرایط جدید بازار بازی بر مصرف کننده و ‌بازی ساز، احتمال ایجاد تبعیض بین بازار کسب و کار ایرانی و خارجی فروش بازی، الزامات اجرای صحیح تصمیم اخذ عوارض از بازی های رایانه ای، نحوه هزینه کرد عوارض اخذ شده به نفع بازی ساز و نظارت بر عوارض اخذ شده پرداخته شود. این میزگرد در 3 بخش تهیه شده که به ترتیب در خبرگزاری فارس منتشر خواهد شد. نخستین بخش از این میزگرد را در زیر می خوانید: فارس: تأثیر اخذ عوارض از بازی‌های خارجی روی مصرف‌کننده و بازار بازی‌سازی چه خواهد بود؟ فصیحی: حرکت اخذ عوارض از بازی‌های خارجی دارای نیت خیر است و کسانی که به این طرح فکر کرده‌اند قطعاً نیت‌شان رشد بازی‌سازی در کشور و بهتر شدن وضعیت همه بچه‌ها در کشور است. در این شکی نیست اما به نظر من این طرح از جنبه‌های مختلفی قابل‌ بررسی است. همیشه برای یک بازی‌ساز بسیار مهم است که بازار صحیح داشته باشد که بتواند بازی خود را با قیمت صحیح و روش‌های صحیح به دست مخاطب برساند. طی 10 سال گذشته که بازی‌سازی در ایران جدی شده است متأسفانه بزرگ‌ترین مشکل بازی‌سازی همین مسئله بوده است. امروز نیز بزرگ‌ترین مشکل بازی‌سازها، بازار فروش بازی است. از این جهت که مخاطب ایرانی برای محصول بازی پول نمی‌دهد و این یک بحث خیلی جدی و مشکل فرهنگی است که از قدیم داشته‌ایم و خود ما نیز با این بازی‌ها بزرگ شده‌ایم اما برای آنها پول نداده‌ایم. همیشه نسخه‌های غیرقانونی، کرک و کپی بوده است. پیش از اینترنت دسترسی به این بازی‌ها بسیار ارزان بود و برای مثال با هزار تومان می‌شد یک CD بهترین بازی جهان را خرید که در خارج کشور شاید تا 60 دلار قیمت داشت. پس از ورود اینترنت این روند شدیدتر شد؛ زیرا سایت‌های دانلود به وجود آمدند و دانلود غیرقانونی باب شد. بنابراین این مسئله باعث می‌شود که قیمت صحیح بازی را در کشور نداشته باشیم. ما وقتی سال 89 بازی گرشاسب را در بازار منتشر کردیم، مجبور شدیم با قیمت 3 هزار تومان بفروشیم درحالی‌ که همان سال همان بازی را با قیمت 19 یورو در کشورهای دیگر منتشر کردیم. اختلاف شدید بود و در ایران نمی‌توانستیم بازی را حتی با قیمت 5 هزار تومان بفروشیم زیرا در ایران بازی خارجی با قیمت هزار تا 2 هزار تومان فروخته می‌شد. بنابراین آرزوی هر بازی‌ساز بود که یک روز بازار ایران اصلاح شود و ایرانی‌ها برای کالای فرهنگی مانند بازی، فیلم سینمایی و موسیقی پول بدهند. اگر بخواهیم مثال بزنیم فرض کنید بهترین خودروهای جهان از جمله بنز و BMW رایگان یا با قیمت 100 هزار تومان البته به صورت غیرقانونی در ایران بفروشند و همه در ایران آنها را داشته باشند که وضعیت فعلی بازار بازی ایران این‌گونه است زیرا عمده روشی که مردم بازی تهیه می‌کنند کپی یا کرک و دانلود است و حتی آنهایی که خریداری می‌شوند نسخه‌های کرک غیرقانونی است که 2 تا 3 هزار تومان قیمت دارند. در حوزه بازی موبایلی عمده دریافت بازی‌های موبایلی از سایت‌های غیرقانونی است که به تعداد زیاد فعال هستند. در این بازار، بازارهایی مثل برخی مارکت‌های موبایلی تصمیم گرفتند صحیح و قانونی هم محصول ایرانی و هم محصول خارجی را ارایه کنند و برخی مردم هم حاضرند برای این بازی‌ها پول بدهند. در مثال خودرو فرض کنید در شرایطی که بنز و بی‌ام‌و رایگان با قیمت 100 هزار تومان به صورت غیرقانونی در ایران وجود دارد شرکتی یک خودروی چینی را با قیمت 5 میلیون تومان اما به صورت مجاز وارد کرده و می‌خواهد بفروشد و در این وضعیت بازار یک سری افراد نیز حاضرند برای این خودروی چینی پول بدهند. اکنون دو سه سالی است که تعدادی ناشر خارجی محصولات خود را رسمی در ایران می‌فروشند. همیشه بچه‌های ایرانی همان بازی‌ها را به صورت دزدی بازی کرده‌اند. حضور ناشر خارجی باعث فرهنگ‌سازی شده است. قیمت‌ها را اصلاح می‌کند، پشتیبانی صحیح به کاربر می‌دهد و مردم به‌تدریج یاد می‌گیرند که برای پشتیبانی رسمی باید پول بدهند. یاد می گیرند نباید بازی‌ها را دزدی بگیریم باید پول بدهیم. این فرهنگ‌سازی به نفع بازی‌ساز است زیرا وقتی به‌تدریج قیمت‌ها اصلاح شد مردم به بازی‌ساز ایرانی هم پول می‌دهند. فعلاً دغدغه ما این است که به جوان ایرانی بگوییم باید پول صحیح و قانونی برای بازی‌ بدهی نه پول دزدی برای بازی غیرقانونی. نمی‌دانم چه طور شد که ناشران خارجی وارد ایران شدند و بازار ایران را تست کردند اما اتفاق خیلی خوب و مثبتی است. عوارض دقیقاً خلاف جهت این جریان است. در مثال خودرو، بنز و بی‌ام‌و رایگان است و همه دارند و شرکت چینی می‌گوید مردم این خودروها را سوار نشوید دزدی است بیایید ماشین چینی 5 میلیونی را بخرید. در این شرایط به شرکت چینی می‌گوییم شما که این کار را می‌کنید و در حال ایجاد جریانی هستید که علاوه‌بر اینکه تشویق نمی‌شوی باید عوارض بدهی و به تمام دزدها هم کاری نداریم. یعنی همان کاری که سال‌ها سایت‌های عرضه بازی که غیرقانونی بازی ارایه می‌کنند و کاری با آنها نکرده‌ایم و باعث شد بازی‌سازهای خارجی هیچ‌وقت روی بازار ایران حساب نکنند. اکنون چند ناشر خارجی به احترام بازی‌کننده ایرانی بازی خود را فارسی می‌کنند و پشتیبانی می‌دهند. می‌خواهیم کارش را سخت کنیم که اساساً این مسیر عکس اصلاح بازار است. زیرا همیشه یک بازار سالم قانونی می‌خواستیم که این حرکت ضربه زدن به بازار قانونی است، علاوه‌بر اینکه هیچ قدمی در مقابله با بازار دزدی و غیرقانونی برنمی‌داریم و همچنان بازی‌های غیرقانونی روی سایت‌های دانلود وجود دارند و هیچ تغییری در این وضعیت ایجاد نشده است. بحث دیگر این است که منبع درآمد حاصل از این عوارض کمک به بازی‌ساز داخلی کند. کمک به بازی‌ساز داخلی خیلی خوب است و باید به او کمک شود اما دولت از منابع مختلفی می‌تواند این حمایت را انجام دهد که امیدواریم از این منبع نباشد. حتی اگر پدر من هم بگوید می‌خواهم خرج تو را بدهم اما از یک راه غیرقانونی می‌خواهم آن را تهیه کنم من راضی نیستم. امیدوارم از یک راه صحیح این پول بیاید. هیچ‌وقت معتقد نیستیم که هدف وسیله را توجیه می‌کند. بنابراین کمک به بازی‌ساز ایرانی خیلی خوب است. هر جورش عالی است اما امیدوارم از این روش نباشد. فکر می‌کنم این طرح به بازی‌ساز ایرانی کمک نمی‌کند. زیرا باید بازار در بلندمدت برای بازی‌ساز ایرانی اصلاح شود. همان‌طور که در گذشته بازار بزرگ‌ترین دشمن بازی‌ساز ایرانی بوده است این طرح هم قدمی است برای تضعیف بازار بازی. اگر امروز مردم یاد می‌گیرند که برای بازی خارجی پول خرج کنند فردا هم برای بازی داخلی پول می‌دهند کمااینکه این اتفاق اکنون رخ داده است. در بزرگ‌ترین مارکت‌ برنامه موبایلی ایرانی از 10 بازی برتر 5 بازی خارجی و 5 بازی ایرانی است. این نشان می‌دهد اکنون محصولات ایرانی عالی داریم که در حال رقابت با بهترین‌های بین‌المللی هستند. راه رقابت وجود دارد. در مجموع وقتی بازار قوی باشد به نفع بازی‌ساز ایرانی هم هست. عوارض در بلندمدت حتماً به حضور بازی‌ساز ایرانی است. فارس: آیا بازی‌ساز‌های ایرانی همگی معتقد هستند اخذ عوارض از بازی‌های خارجی به نفع مصرف‌کننده و بازی‌سازی ایرانی است؟ کرباسی: به نمایندگی از چند ده‌شرکت بازی‌ساز چند سال پیش به نتیجه رسیدیم و به شورای عالی فضای مجازی و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای پیشنهاد داده‌ایم از حامل‌های فیزیکی مثل کنسول و نه دیجیتال و کلاً بازی‌های وارداتی عوارض دریافت کنند که از لفظ مالیات استفاده می‌کردیم. نظر ما این بود که این مالیات هم عددی باشد که بتواند در بازار رقابتی را برای بازی‌سازی داخلی برابری ایجاد کند. مثلاً 30 درصد باشد که گفتند کارشناسی شده نیست و به عدد 10 درصد رسیدند اما به‌عنوان بازی‌ساز معتقدم با 10 درصد اتفاق خاصی در بازار نخواهد افتاد و طی 4 تا 5 سال آینده باید این عدد بیشتر شود. درباره هزینه‌های تولید داخلی  آقای فصیحی نیز حرف‌هایی را گفتند. نشر بازی در کشور در حال انجام است و عوارض که به اعتقاد من خوب است باعث ایجاد عدالت در بازار می‌شود. اخذ عوارض از بازی خارجی باید روی تمام پلت فرم ها از جمله PC، موبایل و بازی‌های آنلاین با هم دیده شود. قانون‌گذار باید بگوید اگر یک بازی خارجی رسمی وارد ایران می‌شود و یک مارکت ایرانی آن را منتشر می‌کند از آن عوارض گرفته شود، اگر روی DVD برای PC نیز منتشر می‌شود باز هم به نوعی عوارض گرفته شود و اخذ عوارض به حوزه موبایل محدود نشود. در کنار اخذ عوارض باید با حوزه قاچاق نیز برخورد جدی شود. در حال حاضر نسخه‌های غیرقانونی بازی ها در ایران وجاهت قانونی می‌گیرند و هم‌زمان که روی مارکت‌های رسمی گذاشته می‌شوند روی تمام سایت‌های ایرانی با دامنه IR موجوداند. شورای عالی فضای مجازی باید خارج از روند فیلتر کردن ضوابطی بگذارند که برخورد با قاچاق در حوزه بازی تسهیل شود. برخورد با بازار غیررسمی، عدالتی برای ناشران ایجاد می‌کند که می توانیم حقوق خود را از آنها مطالبه کنیم. وقتی عوارض گرفته شود بازار بی‌در پیکر و بی‌ضابطه بازی موبایل که در نتیجه آن تعداد قابل توجهی بازی وارد کشور می‌شود سامان می گیرد. بازی‌های خارجی که وارد بازار ایران می‌شوند، شرایط رقابتی را برای بازی ایرانی نمی‌سازند. کشور ما قرار نیست از این حوزه گذر کند و برای مثال 5 بازی بسازد و تمام شود. قرار است طبق سند بالادستی ایران کشوری باشد که حوزه بازی تولید، اشتغال و وحتی صادرات داشته باشد. درحالی‌که امکان گذاشتن بازی روی استیم (درگاه خارجی بازی)، کنسول‌ها، گوگل و اپل به بازی ساز ایرانی داده نمی شود، اما بازی همان کشورها را در ایران می‌فروشیم این سروته کردن قیف است. قرار است بازی‌سازی در ایران شکل بگیرد قرار نیست به کشورهای دیگر منفعت برسانیم. ذائقه گیمر در تمام دنیا توسط ناشران تربیت می‌شود. فلکه بازی خارجی باز است و می‌گوییم ذائقه گیمر ایرانی بازی خارجی می‌پسندد. اکنون عدالت و برابری در بازار بازی ایران نیست. در بزرگ‌ترین مارکت اپلیکیشن ایرانی از 50 عنوان برتر 24 عنوان گیم‌ است که در حالیکه باید حداقل 18-17 عنوان ایرانی باشد اما 7 عنوان ایرانی است. علت این امر تعدد بازی‌های خارجی است که بی‌ضابطه وارد کشور شده اند. برای مثال شرکت فنلاندی فلان بازی معروف را برای بازار 20 میلیونی ایران نساخته بلکه برای بازار چند ده میلیونی جهان تولید کرده است. بازار ایران هم برایش مهم نبوده که اگر مهم بود به گوگل پلی فشار می‌آورد که مارکت خود را روی ایران باز کند. شرکت‌هایی که رایزنی می‌کنند و این بازی‌ها را به ایران می‌آورند در وهله اول به فکر خودشان هستند. آن بازی با چند میلیون دلار هزینه ساخت برای فروش در بازار جهانی در کنار بازی من بازی‌ساز داخلی قرار می‌گیرد که بازی‌ام را با 50 میلیون تومان ساخته‌ام و از من توقع می‌شود که بازی 500 میلیون تومانی بسازم که این عدالت نیست. معتقدم اخذ عوارض کاملاً می‌تواند به صنعت بازی کشور کمک کند به چند شرط. نخست اینکه برای ناشران در پلت فرم‌های مختلف دیجیتال، حامل، PC، سخت‌افزار قانون یکسان اجرا شود و نگویند کنترل شدنی نیست. دوم اینکه برای ناشران عدالت رعایت شود که نسخه غیرمجاز در سایت‌های دانلود به فروش نرسد و سوم اینکه محل هزینه‌کرد عوارض مشخص شود. این عوارض قرار است به حساب خزانه واریز و بخشی از بیت‌المال شود و بعداً بر اساس آن عدد واریزی، مبلغی به صنعت بازی‌سازی داخلی برگردد. وقتی این عدد برگشت‌ نباید خرج افراد شود، بلکه باید در زیرساخت صنعت بازی خرج شود و در پروژه‌ای هزینه شود که درآمدزایی‌اش را تضمین کند و صادرات داشته باشد. برای مثال این مبلغ حتی می تواند در مجموعه‌ای که کار نشر انجام می‌دهند تزریق شود و به این حوزه را تقویت کنند که البته این پیشنهاد خام است. علاوه بر این، با نظرات دستگاه‌های نظارتی می تواند به مارکتی تعلق بگیرد که دانش‌بنیان باشد که نه در حوزه دلالی بلکه در حوزه واقعی ساخت بازی و اشتغال‌زایی فعال است که آن مارکت از بازی خارجی عوارض بگیرد و بخشی از عوارض به صورت تشویقی به خودش اختصاص یابد. اما اگر قرار نیست ساماندهی تجمیع عوارض دریافتی به سود آینده صنعت بازی کشور باشد بهتر است در بیت‌المال بماند و حتی بهتر است دولت با آن آزادراه تهران شمال را تمام کند. از سوی دیگر به عنوان یک دغدغه مند فرهنگی معتقدم که با وجود محصولات روز آمریکایی و اروپایی در کشور که حتی بعضاً مضر هم نیستند شرایط لازم برای تربیت نسل جوان در کشور را نداریم. اما درباره این بازی‌ها کارشناسی را بنیاد انجام می‌دهند و به بازی بد مجوز نمی‌دهند، اما این بازی‌ها زندگی بچه‌ها را بسیار تغییر می‌دهد. ایران را نباید با کشورهای دیگر مقایسه کرد. شرایط ایران از جمله شرایط زندگی، فرهنگی، آموزش و پرورش و ...در ایران قابل مقایسه با برخی کشورها نیست. در این حوزه علاوه بر عوارض باید به ناشران تعداد بدهند که برای مثال در سال 50 بازی بیاورند اما بازی خوب سطح بالا بیاورند. از سوی دیگر ناشران باید توجه داشته باشند که قانون اساسی ایران اجازه رعایت کپی‌رایت خارجی را فعلاً نداده و به بازار تجارت جهانی نپیوسته‌ایم؛ کپی‌رایت داخلی داریم و سفت و سخت اجرا می‌شود اما کپی‌رایت خارجی را در آثار فردی داریم. کپی‌رایت کتاب داریم، فیلم را نداریم و موسیقی را گاهی داریم. خروج ارز از کشور از طریق برخی بازی‌های آنلاین یک امتیاز است که حاکمیت از روی غفلت یا اینکه حواسش نیست حتی شبکه شتاب را برای پرداخت پول آن وصل کرده است. قدرش را بدانند ناشران خیلی مصر نباشد که عوارض دردسر برایشان درست کرده است. مسئولان حواسشان را جمع کنند که با ارزی که به صورت رسمی از طریق بازی خارج می‌شود چرا فیلم و محصولات فرهنگی دیگر را به صورت اصل نمی‌توانیم بیاوریم؟ قرار است فعلاً تجارت جهانی را آغاز نکنیم که این برای برخی ناشران امتیاز است. بنابراین با قانون‌گذار همکاری کنند. فارس: حالا بحث را به سمت بازار بچرخانیم و از منظر بازار این سوال را مطرح کنیم. طرح جدید چه تأثیری روی مارکت فروش بازی و به تبع بازی‌ساز و بازی‌کننده دارد؟ سپاهی: ما چند مشکل با این موضوع داریم که در صحبت‌های بازی‌سازهای موافق و مخالف این طرح نیز وجود داشت. نخست اینکه با اظهارات آقای فصیحی مبنی بر تضعیف صنعت بازی موافق هستیم. برای مثال در ایران مارکت خارجی گوگل‌پلی به صورت پیش‌فرض روی گوشی‌های اندرویدی نصب می‌شود و فعال است. در کنار مارکت‌های خارجی مارکت‌های ایرانی کافه بازار، مایکت، ایران اپس و ...نیز فعالیت می‌کنند که هر کدام ده‌ها هزار کاربر دارند. اینکه بخواهیم بازار را به سمت بازار غیررسمی و مارکت‌های خارجی سوق دهیم و تصور کنیم با این کار بازار داخلی جان می‌گیرد، استدلال منطقی نیست. زیرا همانطور که مارکت‌های اپلیکیشن توانستند در ایران جان بگیرند بازی‌سازها نیز این قدرت را خواهند داشت. آقای کرباسی درباره نظارت بر بازارهای غیررسمی داخلی و خارجی در کنار اجرای این طرح روی مارکت‌های داخلی، صحبت کردند. بخش زیادی از بازار بازی ایران در اختیار مارکت‌های غیررسمی است و نظارتی بر بازار غیررسمی وجود ندارد. به این ترتیب با وضع این قانون صرفاً عوارض از مارکت‌های دارای مجوز دریافت می‌شود با این هدف که یک عده بازی‌ساز با ساز و کاری که هنوز مشخص نیست، کمک شوند. بنابراین در این میان سؤال مهم وضعیت بازارهای غیررسمی است. پس از وضع قوانین اخذ عوارض، با احتساب 10 درصد عوارض قیمت بازی در مارکت‌های رسمی افزایش می‌یابد و کاربران باید این هزینه را تقبل کنند که شاید افزایش هزینه تا جایی قابل درک باشد و از مقطعی به بعد شاید کاربر مارکت‌ ایرانی را رها کند و از مارکت خارجی و بازارهای غیررسمی که همچنان فعالیت می‌کنند، بازی خود را بگیرد. در این روش بخش دیگری از صنعت بازی که همان مارکت‌ها هستند زمین می‌خورد و منطقی نیست که برای اصلاح بخشی از صنعتی، بخش دیگری از آن را خراب کنیم. معتقدم این اقدام کاملاً مخالف حقوق رقابت است زیرا در واقع دولت وارد صنعتی شده، روی بخشی از آن دست گذاشته و بخش دیگر را رها کرده است. برعکس اظهارات آقای کرباسی مبنی بر لزوم مساوی بودن شرایط رقابت برعکس شرایط اصلاً مساوی نخواهد شدو بزرگ‌ترین ضربه این موضوع خواهد بود که به مرور مارکت‌های ایرانی از بین خواهند رفت. فارس:‌ این سوال را از وجه دیگری بپرسیم. فکر می‌کنید با اجرای این طرح بین مارکت ایرانی و خارجی تبعیض ایجاد خواهد شد؟ حاجی‌هاشمی: بحث اخذ عوارض به عنوان مالیات اضافه‌ای از بازی خارجی باید در شرایط بازار ایران باید بررسی شود. در شرایطی قرار داریم که در حالیکه اجازه صادرات به محصولات بازی‌های ایرانی داده نمی‌شود کاملاً‌ به بازی‌های خارجی اجازه ورود به بازار خود را داده‌ایم و به راحتی در ایران فعالیت می‌کنند. اساساً‌ در حوزه بازی، فضای آزاد تبادل در بازار جهانی را نداریم. این در حالی است که در کشورهای دیگر که حتی فضای آزاد تبادل وجود دارد،‌ در سال‌های اخیر به ویژه از سال 2015 در برخی کشورها از بازی‌های خارجی مالیات بر ارزش افزوده (VAT) علاوه بر مالیات عوارض گرفته می شود. این امر به این دلیل است که حتی کشورهایی که در فضای آزاد با یکدیگر رقابت می‌کنند با این مشکل مواجه شده‌اند که سیلی از واردات به سمتشان می‌آید؛ همچنان که اخیراً استرالیا از نت‌فلیکس (شبکه ویدئویی) مالیات می‌گیرد. آنها می‌بینند که بازی های کلش‌آف‌کلنز یا حتی پوکه‌مون گو در مدت کوتاه فعالیت خود، دنیا را گرفتند. این شرایط عادی نیست که بگوییم شرایط عادی داریم و می‌خواهیم در این شرایط عادی تولید، صادرات و رقابت کنیم. این بحث نیز از این قضیه شروع شد که با چند موج در ایران مواجه بودیم از جمله بازی تراوین و کلش‌آف‌کلنز و آمارهای عجیب و غریبی مبنی بر اینکه روزانه صد میلیون تومان درآمد از این بازی‌ها برای کشور خارجی از بازار ایران حاصل می‌شود. در این شرایط با بازی‌سازان که صحبت‌ می‌کنیم متوجه می‌شویم این بازی‌ها توانسته اند بازار را تکان دهند که نه تنها برای ایران بلکه برای کشورهای دیگر نیز عادی نیست. بنابر این باید به این سمت یعنی ساماندهی بازار بازی های خارجی برویم. روی دیگر سکه بحث اخذ عوارض از بازی‌های خارجی، فعالیت مارکت‌های خارجی در ایران است که به صورت غیرمستقیم از طریق کیف‌ پول‌های مجازی و گیفت‌‌کارت درآمدزایی می‌کنند که باید ساماندهی شوند. باید برای مارکت ایرانی و خارجی رقابت عادلانه ایجاد کنیم نه اینکه از مارکت ایرانی عوارض بگیریم و از خارجی نگیریم. اکنون مارکت خارجی مالیات و عوارض به ایران پرداخت نمی‌کند، ارزش افزوده‌ای که از تجارت این مارکت‌ها نصیب کشور می شود از سود گیفت‌کارت که کیف پول مجازی است حاصل می‌شود، در حالی که مالیات باید موقع خرید اخذ شود نه از گیفت‌کارت. اکنون مثل صرافی‌ها عمل می‌شود و تنها از سود و نه حتی از کل مبلغ مالیات بر ارزش افزوده گرفته می‌شود. نمی‌توان یک بام و دو هوا رفتار کرد. مردم ما اکنون گیفت‌کارت می‌خرند و در گوگل‌پلی طبق قوانین کشور دیگری متناسب با IP که با آن وصل می‌شوند، مالیات می‌دهند؛ زیرا گوگل ایران را تحریم کرده اما به 40 کشور مالیات بر ارزش افزوده می‌دهد. این روند یعنی هیچ چیز این چرخه اقتصادی سر جایش نیست و عادلانه رفتار نمی‌شود. معتقدم همان اتفاقی که در بازار قاچاق گوشی تلفن همراه افتاد، در صنعت بازی نیز این جسارت باید به خرج داده شود. نیاز داریم تکلیف خود را با مارکت‌های خارجی که بازی‌ را به صورت قاچاق وارد می‌کنند روشن کنیم. اکنون این مارکت‌ها ارز را از کشور خارج می‌کنند یا نباید ارز از کشور خارج کنند یا اگر خارج می شود، باید عوارض و مالیات را پرداخت کند که در مدل اجرایی این مطالبه، راهکارهای مختلفی وجود دارد که قابل بحث است. فارس: ظاهرا در موافقان و مخالفان دغدغه نحوه هزینه کرد عوارض اخذ شده وجود دارد. این دغدغه را چطور می‌توان برطرف کرد و سامان داد؟ کریمی قدوسی: یکی از سیاست‌های اصلی بنیاد ملی بازی‌های یارانه‌ای در چند سال اخیر به غیر از چند استثناء، حمایت از انتشار رسمی بازی‌های خارجی در کشور است که نه تنها به دنبال این نیستیم که بازی‌های خارجی به صورت رسمی وارد کشور نشود بلکه به دلیل تبعات بسیار مثبت آن با آن موافق هستیم. هدف اصلی بنیاد حمایت از بازی‌ساز‌های ایرانی است. عوارض، یک وسیله لازم و نه کافی برای رسیدن به این هدف است. حال این پرسش مطرح است که این عوارض کجا استفاده می‌شود و کجا مزیت رقابتی دارد؟ باید از این عوارض جایی استفاده کنیم که به نفع تولیدکننده داخلی باشد نه فقط قیمت بازی‌ خارجی را بالا ببرد. بازار بازی ایران دو قسمت فیزیکی و دیجیتالی دارد. بازی فیزیکی همان بازی‌های کرک و کپی هستند که بنیاد به آنها هولوگرام می‌دهد و این نقد به بنیاد وارد می‌شود که چرا هولوگرام می‌دهد؟ ما بسیار علاقه‌مندیم که به این بازی‌ها هولوگرام ندهیم ولی مجبور هستیم؛ تا بتوانیم بخشی از بازار را برای کسانی که دنبال محتوای مناسب هستند اصلاح کنیم. اگر بنیاد هولوگرام روی بازی‌ها نزند یعنی نمی‌دانیم در قاب cd بازی‌هایی که در مغازه‌ها وجود دارد چه چیزی است و نمی‌توانیم هم تک تک CD ها را چک کنیم و این اتفاق به دلیل نبود کپی‌رایت می‌افتد.   قسمت دوم بازار بازی، بازی دیجیتال است که دو نکته مهم در این باره وجود دارد نخست اینکه اگر فری‌میوم (Freemium یا رایگان‌پایه) و فری‌تو پلی (Free to Play یا رایگان) در ایران و دنیا ایجاد نمی‌شد هیچ گاه درباره واردات رسمی بازی‌های خارجی این قدر راحت صحبت نمی‌کردیم. چرا این اتفاق افتاد؟ زیرا این بازی‌ها غیرقابل کرک شدن و کپی شدن هستند و اگر هم کپی شوند به سرور اصلی بازی وصل نمی‌شود و تمام خوبی‌های این بازی ها هم در آنلاین بودن آنهاست. بنابراین خود فناوری فری‌تو پلی تاثیر گذار بوده که اکنون در کشور مصرف بازی افزایش یافته است. زیرا مردم ایران عادت به استفاده مجانی دارند و فری‌تو پلی به معنای استفاده مجانی از بازی و امکان پرداخت در صورت دلخواه است. این امر باعث شده شاهد واردات رسمی بازی در کشور باشیم و بازی‌های پریمیوم فعلاً در کشور پاسخگو نخواهد بود. همچنان که آمار فروش بازی‌های پریمیوم در مارکت‌های رسمی ایرانی گواهی بر این موضوع است که اکثر فروش، در بازی‌های رایگان است. اما چرا باید روی بازار دیجیتال موبایل به عنوان یک بخش از بازار عوارض بگذاریم؟ در بازار ایران برخلاف بازارهای دیجیتال دنیا مرز دیجیتال داریم؛ به این معنا که مانند نروژ، فنلاند و دیگر کشورها یک مارکت گوگل‌پلی در ایران وجود ندارد که مردم بازی موردنظر خود را از این بستر بخرند. فردی که قصد دارد در ایران یک بازی را منتشر کند باید روش پرداخت ما را رعایت کند و در مارکت داخلی ما بازی را بارگذاری کند. این به معنی بازار محلی داخلی است که توسط دیگر کشورها قابل دسترس نیست و جذابیتی هم برای آنها ندارد. در نتیجه ما به بازار جهانی وصل نیستیم و بازار محلی خود را داریم. نمونه این بازار چین است. در پاسخ به این سؤال که چرا بازی موبایل؟ باید بگوییم در این حوزه مزیت رقابتی داریم و بازی‌سازهای ایرانی می‌توانند بازی بسازند و عملکردشان نشان داده در چند سال اخیر علیرغم عدم حمایت عمدی بنیاد از ساخت بازی‌های موبایل و هزینه نکردن در این بازار، بازی موبایل ساخته شده و میلیاردی هم فروش رفته است. پس نشان از مزیت رقابتی بازی‌سازی موبایل در ایران دارد. اکنون بازار خود را در اختیار شرکت‌های خارجی قرار داده‌ایم که اشکالی ندارد و بازی‌‌سازهای داخلی بیایند و با بازی‌سازهای خارجی رقابت کنند؛ اما از سوی دیگر به دلیل وجود مرز دیجیتال در ایران امکان صادرات نداریم که پارادوکسی جدی را رقم زده است. دو شائبه درباره طرح اخذ عوارض از بازی های خارجی، مطرح شد که نخست تضعیف بازار و دوم اقبال مارکت های خارجی بود. بازار اصلاً تضعیف نمی‌شود، چه کسی گفته عوارض روی قیمت تمام شده اضافه شود؟ مارکت و ناشر بخش خصوصی هستند و ممکن است تشخیص دهند اگر قیمت را اضافه کنند مردم بازی را نخرند یا بخرند. ممکن است تشخیص دهند 5 درصد یا 6 درصد یا 10 درصد اضافه کنند. چرا ناشر خارجی باید بفهمد که در ایران 10 درصد عوارض روی بازی گذاشته می‌شود؟ مارکت سود شرکت خارجی را پرداخت کند و از سود خود کم کند. درباره شائبه دوم برخی می‌گویند ممکن است مردم در نتیجه اخذ این عوارض و افزایش قیمت بازی خارجی، به سمت گوگل‌پلی بروند و بازی‌های خود را از آنجا دانلود کنند. در پاسخ به این سؤال دو فاکتور مهم وجود دارد؛ نخست اینکه گوگل‌پلی روی ایرانی‌ها تحریم و بسته است و کاربر ایرانی نمی‌تواند در گوگل پلی پرداخت کند. علاوه بر این حتی نمی‌تواند به عنوان مارکت فیزیکی در استیم ثبت کند. به دلیل تحریم‌ها آنها پرداخت خود را روی ما بسته‌اند. بدون VPN نمی‌توانیم پرداخت کنیم و VPN را هم در ایران به رسمیت نمی‌شناسیم. برخی می‌گویند ممکن است قیمت بازی خارجی در ایران افزایش یابد. در ایران قیمت بازی خارجی رسمی متوسط دلاری 3 هزار تومان تا 3100 تا 3200 تومان است. در برخی کشورهای دیگر از جمله روسیه هم این چنین است که به دلیل قدرت خرید مردم دلار را کمتر حساب می‌کنند در صورتی که اگر مردم بخواهند گیفت کارت یا کریت‌کارت یا دبیت‌کارت بگیرند و شارژ کنند باید دلار 4700 بخرند و اختلاف قیمت جدی است و این 10 درصد حتی اگر به قیمت نهایی بازی اضافه شود هنوز فاصله زیادی با قیمت جهانی بازی در مارکت خارجی دارد. پس مردم به سمت بازار جهانی شیفت نمی‌کنند و این فرض غلط است. نکته مهم دیگر این است که گفته می‌شود همانطور که مارکت‌ها توانسته‌اند رقابت کنند بازی‌ساز‌های ایرانی نیز رقابت می‌کنند. در حالی که اگر گوگل پلی در ایران بود و پرداخت شتابی برای آن فعال بود آیا مارکت ایرانی رشد می‌کرد؟ در نبود اوبر، آمازون و یوتیوپ سرویس های داخلی ایجاد شدند در حالی که اکنون هیچ امکان ویژه‌ای با بازی‌سازی ایرانی نداریم. بازی‌ساز ایرانی و خارجی در زمین رقابت برابر نیستند و حتی شرایط برای بازی‌ساز ایرانی بدتر است؛ زیرا باید پول حقوق، بیمه و ...بدهد. اخذ عوارض از بازی‌های خارجی دو سود دارد. نخست بحث اقتصادی و تقویت فضای کسب و کار و دوم؛ انجام کارهای زیرساختی از پول جمع‌شده.  تقویت فضای کسب و کار یعنی همه شامل دولت، مرکز ملی فضای مجازی و بخش خصوصی باید روی تولید داخل سرمایه‌گذاری کنند. در کشور ما شرایط کسب و کار به گونه‌ای است که سرمایه‌گذار دارای پول ترجیح می‌دهد بازی خارجی را بیاورد و پول بازاریابی و تبلیغ بدهد به جای اینکه بخواهد دو سال روی تولید داخل سرمایه‌گذاری کند؛ در این صورت به جای خواب پول، یک مالیات بر ارزش‌افزوده می‌دهد و به این ترتیب واردات بازی خارجی را به صرفه‌تر می‌داند. بنابراین سرمایه خصوصی جذب این صنعت نمی‌شود. بخش دوم انجام هزار کار زیرساختی از پول جمع‌شده است. به صورت مشخص 3 تا 4 سیستم برای هزینه‌کرد این پول در نظر گرفته‌ایم. نخست؛ هرم حمایت که یک سال روی این موضوع کار شده و اکنون وارد دیالوگ با مرکز ملی فضای مجازی شده‌ایم و بخش خصوصی باید روی آن نظر بدهد. هرم حمایت یک سیستم شفاف برای کمک کردن به بازی‌ساز داخلی است. همه جای دنیا هم دولت‌ها پول برای بازی‌سازی می‌دهند. برای مثال فنلاند حتی به سوپرسل که بسیار فروخته پول داده است. ذات پول دادن چیز بدی نیست که کار هرم حمایت درست پول دادن است. اقدام دوم؛ کمک به ناشران داخلی برای انتشار بازی ایرانی در خارج از کشور است تا ریسک انتشار بازی ایرانی در خارج را کاهش دهیم. این کار از طریق حمایت‌هایی از جمله جذب کاربر در خارج از کشور انجام می شود، مثلاً 20 هزار دلار به آنها بدهیم. سوم؛ آوردن افراد تأثیرگذار و مدیران پروژه از خارج از کشور است که افراد نامدار یک یا دو سال در ایران منتورینگ (Mentoring یا آموزش توسط افرادی دارای تخصص، تسلط، تجربه در یک زمینه مشخص) فیزیکی کنند و در قالب توسعه‌دهنده، تهیه‌کننده با بازی‌سازها آموزش دهند. محل اقامت و حقوق این افراد، هزینه بر است و تقبل آن بیشترین کمک را به تولید داخل می‌کند. البته تمامی این برنامه‌ها تا زمانی که با مرکز ملی فضای مجازی و بازی‌سازها هماهنگی نشود اجرا نخواهد شد. گفته‌ایم تا زمانی که نظارت خوبی روی پول جمع‌آوری‌شده از عوارض نباشد، کاری نمی‌کنیم. ما در بنیاد برای برنامه‌های خودمان 12 میلیارد تومان بودجه کافی داریم و نیازی به این پول نداریم و قرار نیست هزینه کار و عملیات ما شود؛ بلکه پول عوارض برای تولیدکننده داخلی بازی و زیرساخت است و باید خود تولیدکننده‌ها و مرکز ملی فضای مجازی بر این کار نظارت کنند و بپرسند این پول کجا هزینه می‌شود. بنابراین درباره هزینه‌کرد این پول پیشنهادها داریم و باید با مرکز ملی فضای مجازی و بازی‌سازها بنشینیم و صحبت کنیم. نوع هزینه‌کرد و گزارش هزینه‌کرد باید با نظارت بازی‌ها و مرکز ملی فضای مجازی باشد. ادامه دارد... گفت‌وگو از فاطمه سامعی در بخش دوم این میزگرد پاسخ های حاضران به انتقادها را خواهید خواند. بخش هایی از مهم ترین صحبت‌های بخش دوم میزگرد به شرح زیر است: فصیحی: هیچ کشوری عوارض بازی دیجیتال ندارد، از ما گرفتند ازشان بگیریم نگرفتند نگیریم. کرباسی: در قانون ایران از همه صنایع خارجی عوارض گرفته می شود. حاجی هاشمی: برای بازی ساز ایرانی قدری سهم باز کنیم تا خود را بالا بکشد و همزمان تمام قد مقابل قاچاق بایستیم. کریمی‌قدوسی: پس از اینکه از مارکت‌های رسمی عوارض گرفتیم وجدانمان اجازه نمی‌دهد با قاچاق مبارزه نکنیم/ قطعا به هیچ وجه عوارض را از 10 درصد افزایش نمی‌دهیم.
1396/11/14 :: 00:17